Er is weer meer in mijn leven dan mijn rug

Nu, dertig jaar later, heeft Ineke Gerritsen zich verzoend met het feit dat de ultieme oplossing uitblijft en zíj degene is die haar klachten in de hand kan houden. Ze volgde het pijnmanagement-programma bij het RealHealth Instituut en ziet het zitten. 'Ik moet plannen, plannen en nog eens plannen.'

Wekkertje

Midden in het gesprek gaat er een wekkertje af en staat Ineke Gerritsen op van haar stoel. 'Ik moet na 13 minuten even van houding veranderen,' zegt ze. 'Zo voorkom ik dat de pijn oploopt. Want elke keer dat ik over mijn grenzen heen ga, breek ik mijn fysieke conditie af.' Het wekkertje is een beproefd middel binnen het RealHealth programma. Deelnemers meten hoe lang ze pijnvrij kunnen zitten, staan, lopen of liggen. Zodra die tijd erop zit, moeten ze wisselen van houding. 'Dat lijkt simpel, maar laatst ging ik drie uur lang uit eten met familie. Ga maar eens midden in een restaurant elk kwartier staan. Ik vraag me dan af wat andere mensen wel niet denken.' De situatie werd overigens handig opgepakt door het restaurant. 'De ober vond dat ik wel even kon helpen met de toetjes als ik toch steeds ging staan. Dus dat heb ik maar gedaan.'

De laatste halte

Ineke Gerritsen heeft lange tijd op hoog niveau gevolleybald, 'al had ik op mijn 18e al vreselijk last van rugpijn. Soms kon ik niet eens meer rechtop lopen. Achteraf weet ik niet of het verstandig is geweest dat ik zoveel sportte, maar daar kom je toch nooit achter.' Op haar 42e kreeg ze haar eerste hernia, een half jaar later de tweede. Ze werd geopereerd, maar twee jaar terug volgde een derde hernia. De operatie die toen plaatsvond, verlichtte haar pijnklachten nauwelijks meer. Ineke Gerritsen, inmiddels bijna 50, belandde in de ziektewet. 'Ik sta voor de klas, de bovenbouw van een basisschool. Maar ik kon niet lang zitten, niet lang staan, dus werken was geen optie meer.' Uit de laatste onderzoeken bleek dat de functionaliteit van een aantal van haar tussenwervelschijven erg verslechterd was. 'Opereren is geen optie meer, want mede door het littekenweefsel wat dan ontstaat, wordt het alleen maar slechter.' Haar arbo-arts bracht haar tenslotte in aanraking met het RealHealth programma. 'Ik wilde deelnemen, maar heb toen ook gezegd dat dit het laatste was dat ik wilde proberen. Want je maakt jezelf niet happy met dat gezoek. Op een gegeven moment vraagt iedereen alleen nog maar hoe het met je rug is. Dat is natuurlijk vriendelijk bedoeld, maar er is meer in het leven dan mijn rug.'

Alles plannen

Het is nu zes weken geleden dat Ineke Gerritsen het programma heeft afgerond. En ze is erg enthousiast. Het belangrijkste wat ze geleerd heeft, is haar grenzen beter te bewaken. 'Je wordt hier heel erg gewezen op het feit dat je zelf invulling moet geven aan je leven als chronisch rugpatiënt. En dat doe je niet door maar door te gaan, want dan ga je conditioneel achteruit en raak je alleen maar verder van huis. Dat vond ik een confronterend inzicht. Als chronisch rugpatiënt ben je gewend om te leven op doorzettingsvermogen. Maar dan ga je telkens over je grenzen heen, en dat is dom.'

Discipline

Het programma vergt niettemin véél discipline van haar. 'Een jaar lang grafieken invullen. Elke dag vroeg opstaan om mijn oefeningen te doen. Luisteren naar mijn wekkertje. Alles plannen, overal over nadenken. Het programma verlost me niet van de pijn, maar leert me wel om er anders mee om te gaan. Ik ben me er nu bewust van dat ik heel zuinig op mijn lijf moet zijn, en dat ik dan nog een heleboel kan.'

Eigen ritme

Ze staat inmiddels weer voor de klas, vertelt ze trots. Ze heeft de kinderen uitgelegd hoe haar wekkertje werkt, 'en ze vonden het prachtig'. Ze heeft haar collega's verteld wat ze allemaal wel en niet kan, en dat ze bij het uitzetten van de gymtoestellen echt hulp nodig heeft. 'Ik ben nu heel erg bezig met wat goed is voor míj. Ik vermijd risico's en ik hou mijn eigen ritme aan. Dat is lastig, maar het werkt: ik zit soepeler in mijn vel. Het verhaal is helemaal helder, voor mij klopt het gewoon.'

Het RealHealth pijnmanagementprogramma is tussen 2004 en 2006 in Engeland ontwikkeld. De Sint Maartenskliniek zet het RealHealth programma in voor patiënten met chronische rugklachten, waarvan verwacht wordt dat een operatie of pijnbehandeling niet tot vermindering van de klachten zal leiden. Tijdens de training leren deelnemers om de negatieve gevolgen van chronische pijn te beïnvloeden, zodat de pijn minder invloed heeft in het dagelijks functioneren. De training start met een intensieve periode van twee weken in Berg en Dal, bewust buiten de kliniek. Deelnemers leren onder andere hun lichamelijke en psychische belastbaarheid op te bouwen, grenzen te stellen, medicatie af te bouwen en mogelijke reïntegratie naar werk adequaat op te pakken. Vervolgens leert men de geleerde vaardigheden toe te passen in de dagelijkse praktijk. Na een maand is de eerste terugkomdag en na een jaar volgt een afsluitende evaluatiebijeenkomst.

Leven terug

Sinds 2006 hebben meer dan 2000 mensen het pijnmanagementprogramma van RealHealth gevolgd. Leidinggevende Desirée Engelbart was er vanaf de eerste behandelgroep in 2006 bij: “Ik ben zeer trots op het feit dat we nu de 200e groep deelnemers hebben verwelkomd. We hebben er als team samen met onze verwijzers hard aan gewerkt om deze mooie mijlpaal te bereiken.” Volgens Engelbart blijft elke groep deelnemers bijzonder: “Veel mensen geven aan dat ze hun leven weer hebben teruggekregen en dat de rugpijn niet meer allesoverheersend is. Daarnaast horen we vaak dat deelnemers na het volgen van het programma meer zelfvertrouwen hebben, meer ontspannen bewegen en minder pijnmedicatie gebruiken. Die reacties worden ook bevestigd door de waarderingen op Zorgkaart Nederland; meer dan 200 reacties geven een gemiddelde score aan van 8.8 en een aanbeveling van 99%.”

Onderzoek

Diverse wetenschappelijke onderzoeken hebben uitgewezen dat het RealHealth programma een zeer succesvolle aanpak is. Na het volgen van de eerste fase van het programma, na twee weken, geeft het merendeel van de deelnemers aan beter te functioneren en ervaart men al een grotere kwaliteit van leven. Maar er zijn ook structurele verbeteringen geconstateerd. Zo bleek uit ander onderzoek dat twee jaar na het volgen van het RealHealth programma, 79% van de deelnemers een verbetering ervaart in het dagelijks functioneren en 80% ervaart ook een betere kwaliteit van leven. Ondanks het feit dat RealHealth niet gericht is op pijnafname, geven deelnemers aan dat de pijnbeleving afneemt en dat dit ook op langere termijn behouden blijft. Ook is gebleken dat de zorgconsumptie significant is afgenomen door minder of geen medicatiegebruik, artsenbezoek of therapeutische hulpvragen. Meer informatie is te vinden op www.realhealth.nl.